Cliëntondersteuning heeft twee unieke eigenschappen die een cliëntondersteuner een aparte positie geven: de onafhankelijkheid als onderdeel van de professionele autonomie en de focus op alle levensgebieden. Voor cliëntondersteuners is het daarom noodzakelijk dat zij hun werk onafhankelijk kunnen doen en levensbreed in kunnen vullen.
Dit houdt onder andere in dat cliëntondersteuners geen indicaties hoeven af te geven, hier geen bindend advies over hoeven te geven, geen zorgaanbieder zijn en bevoegd zijn namens hun cliënten bezwaar en beroep aan te tekenen tegen gemeenten of andere instanties. Ook houdt het in dat cliëntondersteuners de ruimte krijgen om de vraag van de burger of cliënt levensbreed te verhelderen en levensbreed ondersteuning te bieden.
Als dit is geborgd, dan heeft cliëntondersteuning een grote waarde. Burgers vinden sneller passende zorg en ondersteuning, escalaties worden voorkomen, mensen worden in hun kracht gezet, vertrouwen kan worden hersteld.
Onafhankelijk
Een cliëntondersteuner staat naast de cliënt en stelt de belangen van de cliënt (en zijn naasten) centraal, zonder belast te zijn met andere specifieke belangen. Hij of zij kent de rechten van de cliënt, informeert de cliënt en naasten hierover en komt op voor de rechten van de cliënt.
Levensbreed
De cliëntondersteuner benadert de vraag van de cliënt breed. Dit betekent dat ook onderwerpen met betrekking tot opvoeding en ontwikkelen, werken en leren, financiën en regelgeving, wonen en vrije tijd aan bod komen. Vervolgens bepalen cliënt en ondersteuner samen op welke levensgebieden er behoefte is aan zorg en ondersteuning. Hierdoor krijgt de cliënt integrale en passende oplossingen.
Vertrouwensband
De onafhankelijke positie van de cliënt draagt bij aan het opbouwen van een goede vertrouwensrelatie met cliënt en naasten. Een cliëntondersteuner bouwt zo een vertrouwensband op die waardevol is voor het ondersteuningsproces.
Signalering
Een cliëntondersteuner signaleert welke knelpunten mensen ervaren in het meedoen in de samenleving en het verkrijgen van zorg en ondersteuning. Een cliëntondersteuner agendeert deze knelpunten bij de betreffende instantie of organisatie.
Daarnaast is cliëntondersteuning gratis voor de gebruiker en is er voor alle leeftijdsgroepen. Per 2020 heeft BCMB haar visie op cliëntondersteuning aangescherpt. Klik hier voor de meest recente visie op cliëntondersteuning.
Er is een grote verscheidenheid aan vormen en definities van cliëntondersteuning. Dit hangt mede af van de regionale of lokale context. Dat hoeft geen probleem te zijn. Een duidelijke visie op cliëntondersteuning is wél noodzakelijk en de onafhankelijkheid en levensbrede invulling moeten geborgd zijn. Een cliëntondersteuner verheldert, ondersteunt, bemiddelt, verbindt en kan preventief werken, als er zorg en/of ondersteuning nodig is of als mensen al zorg ontvangen.
Klik hier voor een beeldplaat met alle mogelijke werkzaamheden van een cliëntondersteuner overzichtelijk in beeld.
Er zijn specifieke groepen die vaker baat hebben bij een cliëntondersteuner. Dit zijn mensen met een lichamelijke, verstandelijke, psychische en/of sociale beperking en hun naasten. Leven met een beperking of een kind krijgen met een beperking brengt hen in een kwetsbare positie en stelt hen voor grote uitdagingen en indringende levensvragen. Juist dan is een onafhankelijk cliëntondersteuner die met je meedenkt, adviseert, bemiddelt en ondersteunt wenselijk en soms noodzakelijk. Cliëntondersteuners weten welke gevolgen een beperking heeft voor het dagelijks leven van mensen met een beperking en hun naasten.
BCMB heeft een checklist ontwikkeld, die lokaal kan ondersteunen bij het gesprek over de invulling van onafhankelijke cliëntondersteuning. De checklist dient als hulpmiddel. Door de afvinklijst in te vullen, ontstaat een helder beeld van de stand van zaken rondom cliëntondersteuning in een gemeente. Ook kan de checklist fungeren als vertrekpunt voor het verdere gesprek.
De uitgangspunten voor onafhankelijke cliëntondersteuning komen in de checklist terug: onafhankelijkheid, een levensbrede aanpak, kwaliteit van de cliëntondersteuner en van de organisatie, de inkoop en de randvoorwaarden, vrijwillige/beroepsmatige onafhankelijke cliëntondersteuning en bekendheid/vindbaarheid van onafhankelijke cliëntondersteuning.
In een aparte bijlage worden de genoemde aandachtspunten met gemeentelijke praktijkvoorbeelden geïllustreerd. Voor de checklist is gebruik gemaakt van visiedocumenten BCMB, handreikingen van Movisie, informatie van Ieder(in) en het gemeentelijk Koploperproject.
Gemeenten zetten naast beroepsmatige cliëntondersteuners steeds vaker informele cliëntondersteuners in, zoals vrijwilligers en ervaringsdeskundigen. Om lokale samenwerking kwalitatief goed en duurzaam te organiseren zijn in ieder geval drie randvoorwaarden van wezenlijk belang:
Lees in deze position paper meer over BCMB Visie op samenwerking formele en informele cliëntondersteuning.
Beroepsvereniging van CliëntondersteunersBCMB staat voor onafhankelijke, levensbrede en professionele cliëntondersteuning. BCMB heeft een beroepscode, een beroepsprofiel en een Register van Cliëntondersteuners.
